-
1 бер сәғәтлек
часовой -
2 бер сәғәтлек әңгәмә
часовая беседа -
3 бер сәғәтлек юл
час ходу -
4 бер сәғәтлек норма
часовая норма -
5 үҗәтлек
сущ.1) насто́йчивость, упо́рство, напо́ристостьаерым бер үҗәтлек белән эшләү — рабо́тать с осо́бым упо́рством
2) упря́мство, непода́тливостькызның үҗәтлеге бар — де́вушка упря́ма
-
6 часовой
I1. прил.(бер) сәғәтлек, сәғәтләп2. прил. разг.сәғәт берҙәгечасовой пояс — сәғәт бүлкәте (Ер шарының 1/24 өлөшө)
IIприл.сәғәт...ымчасовой, һаҡсы -
7 халиф
м; ист.хәлифәмосолман илдәрендә юғары феодаль хаким титулы -
8 ход
Iмдвижение; массовое перемещение рыбы в места нерестайөрөш, йөрөм, аҙым, барыу, юл; үрләү ваҡытыIIм перен.течение, развитие чего-л.барыш, үҫеш, ағышмвходюл, барыу юлы, инеү (юлы)IVмрабочая часть машины и др.тәгәрмәс, табан, ҡуласаVмв игресығыу, йөрөү, сығышVIм тех.работа машины, механизмаэшләү, барыу, йөрөшм перен.манёвр, приёмалым, ысул, юлмкоридор, тоннельүткәүел, үтеү урыны (юлы)на ходу: — 1) эшкә әҙер
2) барғанда, юл ыңғайында; своим ходом идти — үҙ йүнәлеше (ағышы) менән барыу
не дать ходу кому — кемгә юл бирмәү, ҡаршы төшөү
с ходу: — 1) барышлай, туҡтап тормай
2) шунда уҡ; быть в ходу — һорау ҙур булыу, ҡулланыуҙа (файҙаланыуҙа) булыу
-
9 кырый
1. сущ.1) в разн. знач. (кроме знач. область) край2) в притяж. ф. кырыеа) ме́сто о́коло (чего-л.)авыл кырые — ме́сто о́коло села́, окра́ина села́
тау кырые — подно́жие горы́
урман кырые — опу́шка ле́са
юл кырые — обо́чина доро́ги
б) грани́ца, рубе́ж ( участка земли)в) бе́регсу кырые — бе́рег водоёма
3) поля́ (шля́пы), борт, кайма́ ( одежды)см. тж. кырпу4) в составе ряда устойчивых выражений край, кра́ешеккүз кырые белән — кра́ем (кра́ешком) гла́за
колак кырые белән — кра́ем (кра́ешком) у́ха
5) в знач. нареч. кырыйдан с кра́ю ( при счёте стоящих рядом предметов)кырыйдан өченче — тре́тий с кра́ю
6) в сочет. со словом бер говорится о некотором месте у краябер кырыйга — куда́-то к кра́ю
бер кырыйда — где́-то у кра́я; где́-то о́бочь (на обо́чине)
2. прил.бер кырыйдан — отку́да-то с кра́я
1) боково́й (о расположе́нии)кырый бүлмә — бокова́я ко́мната
2) кра́йнийкырый йорт — кра́йний дом
•- кырый чыгыш••кырый кагу — см. читкә кагу
кырый калу — см. читтә калу
-
10 күрү
перех.1) вида́ть, ви́деть, увида́ть, уви́деть, повида́ть || зре́ние || зри́тельныйтормышта күпне күрү — мно́го ви́деть в жи́зни
яхшы күрү — хорошо́ ви́деть
үз күзең белән күрү — уви́деть со́бственными глаза́ми
иске дусны күрү — уви́деть ста́рого дру́га
якыннан күрү — уви́деть вблизи́
күрү хәтере — зри́тельная па́мять
ике күз белән күрү бер күз белән күрүгә тиң түгел — (погов.) ви́деть обо́ими глаза́ми всегда́ лу́чше, чем одни́м гла́зом
начарны күрми яхшыны танымыйсың — (погов.) не отве́дав го́рького, не узна́ешь и сла́дкого (букв. не уви́дев плохо́е, хоро́шее не позна́ешь)
2) подмеча́ть/подме́тить, замеча́ть/заме́тить, примеча́ть/приме́титьерактан күрү — ви́деть (заме́тить) издалека́
җитешсезлекләрне күрү — примеча́ть недоста́тки
3) счита́ть, ду́мать; полага́тьтиешле күрү — счита́ть ну́жным (необходи́мым)
урынлы дип күрү — счита́ть (полага́ть) уме́стным
4) перен. счита́ть причи́ной (кого, что-л.); припи́сывать (кому-л. что-л.); принима́ть (за кого, что-л.); вини́ть, подозрева́ть (кого-л. в чём-л.)ул барысын да миннән күрә — он во всём вини́т меня́
5) относи́ться/отнести́сь (к кому, чему-л.)үз балаң кебек күрү — относи́ться как к своему́ ребёнку
һәммәне тиң күрү — относи́ться ко всем одина́ково
6) ви́деть, поня́ть, чу́вствоватьүзеңнең хатаңны күрү — поня́ть свою́ оши́бку
7) ви́деть, испы́тывать/испыта́ть; пережива́ть/пережи́ть, переноси́ть, терпе́тьавырлык күрү — пережи́ть тру́дности; испы́тывать нужду́
җәбер күрү — терпе́ть гнёт (притесне́ние)
мәшәкать күрү — испы́тывать (терпе́ть) лише́ния (тру́дности)
8) име́ть,заиме́ть; получа́ть/получи́тьзыян күрү — име́ть (нести́) убы́ток
тынычлык күрмәү — не име́ть поко́я
рәхәтлек күрү — получа́ть удово́льствие
9) находи́ть, счита́ть (кем, чем-л.); принима́ть/приня́ть (за кого, что-л.)дус күрү — счита́ть дру́гом
дошман күрү — принима́ть за врага́, счита́ть враго́м
уңайлы күрү — находи́ть удо́бным
аз күрү — счита́ть недоста́точным
10) в знач. нареч. күреп подража́я (кому-л.), гля́дя на (кого-л.)өлкәннәрдән күреп эшләү — выполня́ть, подража́я ста́ршим
күршеләрдән күреп — гля́дя на сосе́дей
11) в знач. вводн. сл. күр смотри́-какүрү, яңгыр туктаган — смотри́-ка, до́ждь переста́л
күрү, нинди матур балалар! — смотри́-ка, каки́е краси́вые де́ти!
12) в повел. ф.; в сочет. с деепр. на -а/ә, -ый/-и выраж. вежливую просьбу или безразличие, что соответствует русскому пожа́луйстаегыла күрмә — будь осторо́жным, не упади́
саклый күрү — сохрани́, пожа́луйста
сөйли күрмә — не расска́зывай, пожа́луйста
якын килә күрмә — не пыта́йся подойти́ сюда́, не взду́май
13) в знач. вводн. сл. күрербез, күрерсез, күрерсең посмо́трим, уви́дим, ви́дно бу́дет14) в знач. вспом. гл. служит образованию составных (сложных) от именных основ:михнәт күрү — страда́ть, му́читься
көн күрү — жить, существова́ть
•- күреп белү
- күреп йөрү
- күрә килү
- күреп калу
- күреп тую
- күреп чыгу
- күрү әгъзасы
- күрү почмагы••күрү дә тор — вот уви́дишь
күреп туйгысыз (туймаслык) — ненагля́дный
күрербез әле! — посмо́трим ещё!
күрми калу — проморга́ть, прозева́ть
-
11 куәт
сущ.1) си́ла, мощь (физическая, телесная); могу́щество (военное, экономическое)2) здоро́вье, трудоспосо́бностькуәтем бар чагында — пока́ я здоро́в, пока́ я в си́ле
3) де́йственность, де́йствие, си́ла, кре́пость (лекарств, напитков и т. п.)тәмәке куәте белән ерак китмәссең — на табаке́ далеко́ не уйдёшь
4) разг.; см. куәтлек5) физ. мо́щностькуәт берәмлеге — едини́ца мо́щности
• -
12 разрушиться
сов.1) җимерелү, ватылу, җимерелеп бетү2) ( прийти в упадок) таркалу; бөлгенлеккә төшү, бөлү3) перен. бозылу, юкка чыгу, бетү -
13 лёт
м см. лететьна лету — осоп барғанда, осҡанда
хватать на лету — шунда уҡ эләктереп алыу, бер һүҙҙән үк аңлап алыу
-
14 скорость
ж; в разн. знач.тиҙлек, йәһәтлек
См. также в других словарях:
ялт — 1. обр. ияр. Тиз һәм кинәт кабынып, кискен яктылык бирү процессын аңлата; гөлт 2. рәв. Эш, хәрәкәт һ. б. ш. тур. сөйләгәндә: тизлек, кинәтлек, җәһәтлек, җитезлек төшенчәсен бирә ялт кына баш бармагын тырпайтты. хәб. Берәр эшне җитез башкару тур.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аталык — I. 1. Ата булу 2. Токым өчен калдырылган, ир җенесеннән булган кош корт яки хайван 3. Чәчәкләрдә серкә күзәнәге. II. АТАЛЫК – бор. 1. Хан, би, дворян һ. б. ларның ир баласын тәрбияләүче яки, гомумән, берәр кардәш танышының ир баласын махсус… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
зәвык — 1. Матурлыкны, гүзәллекне тоя белү, әйбер яки күренешләргә эстетик бәя бирә белү сәләте. Исем янында зәүкында формасында: манера, алым, мода авыл зәүкында киенгән 2. Ләззәт, рухи рәхәтлек, кәеф, хозур. Кызык эш итеп түгел, бер зәвык итеп кенә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йөзү — 1. Су өстендә, астында хәрәкәт итү 2. Йөзгеч корылмаларда (суднода, көймәдә һ. б.) су өстеннән бару. Суднода хезмәт итү корабта бергә йөздек 3. Сыеклык эчендә булып, батмыйча өскә калкып тору. Берәр төрле сыеклык эчендә булу, яту 4. күч. Һавада… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
рәхәт — (РӘХӘТЛЕК) (РӘХӘТЛӘНДЕРҮ) (РӘХӘТЛӘНҮ) – 1. Күңелле, җанга ягымлы, ләззәтле кичерешләр, сиземләүләр нәтиҗәсендә туган шатлык, канәгатьләнү хисе, ләззәт, җан тынычлыгы. РӘХӘТ КҮРҮ – Яхшы яшәү. РӘХӘТЕН КҮРҮ – Нәр. б. игелеген, файдасын тату. РӘХӘТ… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
татлы — 1. Шикәр һәм бал тәме булган 2. күч. Кинәнү һәм рәхәтлек хисе бирә торган, ләззәтле. Кадерле, сөйкемле. Ягымлы, кемгә дә булса ошый торган. ТАТЛЫ КУЗАК – Баллы кузак. ТАТЛЫ ТАМЫР – 1) Кузаклылар семь. күпьеллык үлән; рус. Лакричник 2) Шул… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төче — I. с. 1. Тозы аз булганга яки бөтенләй булмаганга үзенчәлекле тәмен югалткан; тозсыз. Шикәр, тоз, ачы тәмләткечләр салып әзерләнмәгән; киресе: ачы 2. Чүпрә салмыйча әзерләнгән, ачытылмаган (камыр һәм камыр ашлары тур.) 3. Шикәрле, татлы, тәмле 4 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чәпәү — 1. Ярым сыек массаны берәр каты нәрсәгә көч белән китереп бәрү, бәреп сылау. күч. Нәрс. б. баш түбәсенә кию 2. Сугу, бәрү 3. гади. Кинәтлек һәм көтелмәгәнлек мәгънәсен белдереп бирү, кую фигыльләре урынына кулланыла шелтә чәпәү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге